Krucyfiks na Drzewie Życia z dominikańskiego kościoła św. Mikołaja w Toruniu – nowe spojrzenie
Journal Title: Sztuka i Kultura - Year 2013, Vol 1, Issue
Abstract
Niniejszy artykuł powstał w oparciu o pracę magisterską, dotyczącą jednego z najbardziej znanych dzieł gotyckich w Polsce – krucyfiksu na Drzewie Życia z dominikańskiego kościoła św. Mikołaja w Toruniu. Rzeźba pojawiała się na kartach syntez, podręczników, wielu szczegółowych opracowań naukowych. Było wiele prób wniesienia nowych ustaleń do stanu badań, prezentowano różne opinie dotyczące datowania i odnoszące się do genezy stylistycznej, mimo tego warto na to wyjątkowej klasy dzieło spojrzeć po raz kolejny świeżym okiem. W artykule opublikowano cytaty z banderol proroków oraz ich źródła w Wulgacie wraz z tłumaczeniem księdza Jakuba Wujka. Omówiono źródła Drzewa Życia sięgając po teksty św. Bonawentury oraz po wcześniejsze realizacje artystyczne ikonografii bonawenturiańskiej. Pragnąc przybliżyć czytelnikowi bogactwo nagromadzonych motywów artystycznych i subtelność formy tego mistycznego krucyfiksu przedstawiono wybór cytatów dominikańskich mistyków nadreńskich w kategoriach wyglądu Ukrzyżowanego, jego odbioru, kontemplacji, compassio przez zgromadzonych pod nim wiernych, łączenia wrażeń piękna, cierpienia i natury, tudzież pomocniczej roli obrazów w czternastowiecznej duchowości pasyjnej. Poddając analizie dwa inwentarze nowożytne oraz dokumenty odpustowe z czasów średniowiecza, a także plany kościoła św. Mikołaja z około połowy XVIII wieku, spróbowano na nowo ustalić ich odniesienie do Drzewa Życia, ich wpływ na datację i lokalizację dzieła w konwencie dominikańskim. Opierając się na dotychczasowej literaturze i porównując krucyfiks z innymi zachowanymi dziełami określono zabytek toruński jako późny, jeszcze bardziej złagodzony przykład typu strasbursko-westfalskiego. To ustalenie stanowi punkt wyjścia do próby nakreślenia genezy stylistycznej poprzez zwrócenie uwagi na szereg analogii do krucyfiksu z Lassnitz, pochodzącego zapewne z kolegiaty benedyktyńskiej w Sankt Lambrecht w Styrii. Inny przykład serii styryjskich Ukrzyżowań Mistycznych – krucyfiks z Friesach wykazuje analogie w zakresie malarskiej stylistyki meandrycznych fałd zwisów perizonium. Dzieło z Lassnitz łączy z toruńskim szereg elementów artystycznych i sposób ich przestrzennego rozdysponowania w kompozycji rzeźby, zwłaszcza w partii nóg, perizonium i klatki piersiowej. Można odnaleźć w nim cechy, które były wyznacznikami stylu toruńskiego dzieła dla Karla Heinza Clasena już w 1939 roku. Część omawianych motywów artystycznych w innych analizowanych dziełach sztuki wskazuje na ich ogólną przynależność do stylistyki ówczesnych czasów, głównie w odniesieniu do motywu perizonium. Niemniej analogie, tworzące pewien ewolucyjny ciąg sięgający korzeniami sztuki Giotta i malowideł czeskich, wskazują na malarskie inspiracje w sposobie drapowania fałd perizonium toruńskiego dzieła. Dotychczasową datację dzieła ze względu na wczesne analogie można więc nieco cofnąć, do czasów po 1360 roku.
Authors and Affiliations
Przemysław Waszak
Keywords
Related Articles
- EP ID EP255729
- DOI 10.12775/SZiK.2013.001
- Views 80
- Downloads 0
Od Redakcji
Artykuł wstępny.
Od Becalela do Marianosa i Haniny – obraz artysty w antycznej tradycji żydowskiej
From Bezalel to Marianos and Hanina – a picture of an artist in antique Jewish tradition In the times of the Second Temple and in the rabbinical period, the role of a builder and craftsman resulted from reinterpretation...
Obraz „Dafnis i Chloe” Parisa Bordona. Mitologia i erotyka
The paper discusses a Daphnis and Chloe painting from the collection of John Paul II Museum in Warsaw, attributed to the Venetian artist Paris Bordon. Starting with identification of the literary source – an ancient nove...
Niespełnione marzenia Jana Bołoza Antoniewicza
The paper is devoted to a recollection of biography and research achievements of the first professor of art history at Lviv University – Jan Bołoz Antoniewicz (1858–1922). An ethnic Armenian, he dedicated about thirty ye...
Warszawski pałac Badeniego
The non-existent Badeni palace, situated on today’s Krasiński Square, was regarded as one of the most imposing residences of 19th century Warsaw. The structure, which may be counted among the best works of architect Andr...