Mu’tezile’de Bireyi Bilgiye Ulaştırmada Nazar ve Hâtırın İşlevi
Journal Title: ULUSLARARASI DORLİON AKADEMİK SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ (DASAD) - Year 2024, Vol 2, Issue 1
Abstract
Mu’tezilî düşüncede akıl yürütme, dinden öncedir ve vaciplerin ilki olmayı hak eder. Bu nedenle Allah’ın özel lütfu olan aklı kullanması insanın ilk görevidir. Çünkü insan, düşünerek olası zararları kendisinden uzaklaştırma, fayda temin etme ve zihninin yöneldiği delillerden hareketle bilinmeyene ulaşma yetisine sahip özel bir varlıktır. Öyleyse akıl yürütmenin meşakkatli doğasına katlanarak teklîfin temeli olan bu görev mutlaka yerine getirmelidir. İnsan, düşünmemenin ve bilgisizliğin yaratacağı korku ile nazara ve kendisine (iç ses) yönelebilir, düşünmenin zorunlu olduğunu idrak edebilir. Zira o, kendisini düşünür kılan bir doğaya sahiptir ve düşünmeye çağıran uyarıcıların etkisinde bir varlıktır. Mu’tezile düşüncesinde nazarın öncesinde bireyi nazara hazırlayan düşünmeme korkusu da hâtır olarak adlandırılır. Hâtırın, bireyin kendinden ve dış çevreden kaynaklanan pek çok nedenle oluşabileceği makalede vurgulanacak temalardan biri olacaktır. Bu itibarla makalede, Mu'tezile açısından bu nedenlerin bireyin düşünme sürecine etkisi açıklanmaya çalışılacaktır. Mu’tezile’nin bilgi bahsinin merkezinde yer alan her iki kavramı bütün yönleriyle ele almak makale düzeyinde elbette mümkün değildir. Bu nedenle makalede, akıl sahibi mükellef varlık için nazar ve hâtırın ontolojik ve epistemolojik önemi, her iki kavramın bilgisizlik korkusuyla mantıksal ilintisi, mahiyetlerine dair nitelik ve özellikleri tasvirî yöntemle incelenecektir. Çalışmada temel kavramların detaylı lügavî ve ıstılahî tahlillerine ve tarihî arka planına yer verilmeyecek, Mu’tezile’nin her iki kavramla ulaşmak istediği temel parametrelere yoğunlaşıp ana tema kurgulanacaktır.
Authors and Affiliations
Hüseyin Maraz
Keywords
Related Articles
- EP ID EP741808
- DOI https://doi.org/10.5281/zenodo.11521271
- Views 18
- Downloads 0
Konyalı Mehmed Vehbi Efendi’nin Nübüvvet Anlayışı
Konyalı Mehmed Vehbi Efendi Osmanlı’nın son dönemi ile Cumhuriyetin ilk dönemlerine şahitlik etmiş, medreselerde hocalık yapmış önemli bir fikir ve siyaset adamıdır. Tefsir, Hadis ve Kelâm gibi İslami ilimlere ait birçok...
Halk İnançlarının Bireyler Üzerindeki Etkileri: Batıl İnanışlar Örneği
Eski çağlardan günümüz yaşantısına dek varlık sahasındaki yerini korumaya devam eden halk inançlarının bireylerin hayatlarını şekillendirme noktasında önemli roller üstlendiği görülmektedir. Özellikle de halk inançlarını...
İslam Hukuku Açısından Soru Sormanın Hükmü Ve Sorumluluk Oluşturacak Soru Sorma Meselesi
Soru sorma insanlık tarihi kadar eskiye dayanır. Soru sormanın bu kadar uzun bir geçmişe sahip olması insandaki merak duygusundan kaynaklanır. Sahip olduğu merak duygusunu tatmin etmek için insan, gözünü açtığı günden bu...
Tez Tanıtımı Ve Değerlendirme: İslam Ahlak Felsefesinde Üzüntünün Nedenleri ve Çözüm Yolları, Kader Okçu
Öz İslam filozoflarına göre insan yeryüzünde mutluluğu hedefler. Kişi bu hedefe üzüntüden kurtulmak suretiyle ulaşır. Çalışma İlk çağ filozoflarından Stoacıların bu amaca giden görüşleri ile başlamaktadır. Akabinde İsla...
Necip Fazıl Kısakürek’e Göre Doğu ile Batı Arasında İnsanın Mahiyeti
Medeniyetlerin insan anlayışı, o medeniyetin diğer kabullerinin en temel belirleyicisidir. Bu sebeple bir medeniyeti kavrayabilmek için öncelikle o medeniyetin insanı nereye konumlandırdığını anlayabilmek önemli ve gerek...