Od stalinizmu do „herezji”. Myśl polityczna Milovana Đilasa w latach 1941-1949.

Apply

Od stalinizmu do „herezji”. Myśl polityczna Milovana Đilasa w latach 1941-1949.

Journal Title: Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej - Year 2012, Vol 47, Issue

Abstract

Znajomość komunizmu, tak wnikliwie przedstawionego w najlepszej i najgłośniejszej pracy Milovana Đilasa pt. [i]The New Class. An Analysis of the Communist System[/i], New York 1957, niewątpliwie wynikała z jego wcześniejszej praktyki politycznej oraz przemyśleń teoretycznych. W latach 1941-1949 Đilas był przecież zarówno politykiem jak i jednym z głównych ideologów i propagandystów Komunistycznej Partii Jugosławii. W swoich późniejszych pismach, książkach i wypowiedziach zaznacza on, że już w czasie wojny zaczął wyrażać wątpliwości, czy idea komunistyczna, tak jak ją wówczas rozumiał, istotnie może być w pełni zrealizowana. Powyższe wątpliwości należy traktować hipotetycznie, podchodzić do nich z pewną rezerwą. Głównie dlatego, że zostały wyrażone później, już po zakończeniu II wojny światowej. Nie mamy możliwości potwierdzenia ich prawdziwości na podstawie innych niż przedstawione w artykule źródeł, dokumentów i przekazów. Niemniej analiza postawy intelektualnej Đilasa po wybuchu konfliktu między komunistami sowieckimi i jugosłowiańskimi z 1948 r. nie pozostawia wątpliwości, że powoli i stopniowo, ale nieodwracalnie, Đilas zaczynał podważać sens i możliwości budowy „socjalizmu” zgodnie z założeniami stalinowskimi. W jego propagandzie początkowe zachwyty sowiecką rzeczywistością poczynały ustępować miejsca krytyce. Oczywiście, w 1949 r., a więc u schyłku omawianego okresu, Đilas nadal był komunistą. Niemniej skłaniającym się do przekonania, że model stalinowski staje się wyraźnym odstępstwem od „prawdziwego” marksizmu. Trudno byłoby określić, w jakim stopniu to przekonanie było autentyczne, w jakim zaś – przede wszystkim konsekwencją polityczną, wynikającą z faktu, że po rezolucji Kominformu z czerwca 1948 r. komuniści jugosłowiańscy, o ile nie chcieli się poddać dyktaturze Stalina, musieli wypracować własną ideologię oraz linię postępowania. Tak czy inaczej, podobnie jak inni przywódcy KPJ, Đilas stawał się „heretykiem” odrzucającym ortodoksję stalinowską. Tak pomyślana „herezja” początkowała próbę budowy własnej, jugosłowiańskiej ideologii, ortodoksji. Do przełomu z lat 1953/1954 Đilas będzie jednym z jej twórców.

Authors and Affiliations

Michał Zacharias

Keywords

EP ID EP162634
DOI -
Views 83
Downloads 0