Osmanlı Yeni İlm-i Kelâmında Materyalizm Eleştirileri/Criticism of Materialism in The Ottoman New Science of Kalām
Journal Title: Bilimname - Year 2016, Vol 201601, Issue 30
Abstract
Öz Bir bütün olarak varlığı madde ve etkileşimlerine indirgeyerek açıklayan, evreni kendisi dışındaki aşkın bir varlığın müdahalesine kapatan bir görüş olarak bilinen materyalizm, ortaya çıkış itibariyle felsefenin başlangıcına kadar gerilere götürülse de, tarihsel süreç içerisinde genelde azınlıkta kalan ve tepkiyle karşılanan bir düşünce olmuştur. Ancak bu görüş Avrupa’da XVII. Yüzyıl bilim devrimi ardından gelen aydınlanma ve sekülerleşme hadiseleri sonrasında yeniden taraftar bulmaya başlamış, XX. yüzyılın başlarına gelindiğinde altın çağını yaşayarak dinî, siyasî, ekonomik ve toplumsal tezahürleri de olan bir dünya görüşü haline gelmiştir. Materyalizmin Osmanlı’ya girişi ise XIX. yüzyılın ilk yarısından itibaren askerî ve tıp alanında açılan modern okullar ile Batı’ya eğitim amaçlı gönderilen öğrenciler vasıtasıyla başlamış; XIX. Yüzyılın sonlarında dünyevileşme, Batılılaşma gibi tartışmalara arka plan oluşturduğu halde önemli sayıda Osmanlı aydınını etkisi altına alarak siyasal ve toplumsal sonuçlara neden olmuştur. Diğer taraftan materyalizm Abdüllatif Harpûtî (1842-1916), İzmirli İsmail Hakkı (1868-1946), M. Şemseddin Günaltay (1883-1961) ve Ömer Nasûhi Bilmen (1882-1971) gibi kelâmcıların da dâhil olduğu birçok Osmanlı ulemâsı tarafından tepkiyle karşılanarak eleştirilmiştir. Makalede söz konusu Osmanlı kelâmcılarının materyalizmi ne şekilde eleştirdikleri ve bu eleştirilerinde materyalistik imâlar taşıdığı söylenen klasik dönem kelâmından birleşip ayrıldıkları noktalar tespit edilmeye çalışılacaktır. Abstract Materialism, which reduces the whole of existence as simply matter and its interactions, and respectively ignores the intervention of a divine Being, is often traced back at a time when philosophy was born. However when we study the historical process, we find that materialism was a thought that was generally rejected by the majority. With the enlightenment and secularism that came as a result of the scientific revolution following the Renaissance and Reforms in 17th century Europe, materialism gained more followers. In the 20th century in what was known as its golden era it became a world view, by manifesting itself in the religious, social, political and economic spheres of life. Materialism came to the Ottomans following the first half of the 19th century through students who went to the West and newly established military and medical schools. Despite materialism forming the backbone of debates on westernization and secularism (perpetuating worldliness) towards the end of the 19th century, this did not deter many intellectuals from endorsing much of the values that came with materialism, and it led to many repercussions within the political and social realms of the Ottoman world. On the other hand, materialism was not welcomed but rather disapproved of by many Ottoman mutakallimūn such as Abdullatif Harputi (1842-1916), İzmirli İsmail Hakkı (1868-1946), Mehmet Şemsettin Günaltay (1883-1961) and Ömer Nasûhi Bilmen (1882-1971). We attempt to outline the mentioned late period Ottoman mutakallimūn’s critique of materialism and compare their views with the classical mutakallimūn’s materialistic world view.
Authors and Affiliations
Mehmet BULĞEN
Keywords
Related Articles
- EP ID EP236889
- DOI -
- Views 137
- Downloads 0
Divan-ı Hümâyûnda Alınan Kararların Şeriyye Sicillerine Yansımalarına Örnekler/Examples On How Ruling Issued By The Ottoman Imperial Council Are Reflected In Ottoman Court Records
Osmanlı Devleti'nde; tebaa, ehl-i şer’ tarafından verilen mahkeme kararları ile ehl-i örfün haksız uygulamalarını, Divan-ı Hümâyûna arz ederek hakkını aramıştır. Bu bağlamda taşrada ehl-i şer’ ve ehl-i örfün herhangi bir...
Çağdaş İslam Düşüncesinde Geleneğin Hermeneutik Restorasyonu ve Rasyonel Dekonstrüksiyonu Arasında: Fazlur Rahman ve Câbirî Örneği/The Tradition of Between Restoration of Hermeneutic and Rational Deconstruction in Contemporary Islamic Thought: Fazlur Rahman and Cabiria Example
Öz Bu makalede çağdaş İslam düşüncesinin önemli simalarından Fazlur Rahman ve Câbirî’nin yeniden yapılanma projlerinin karakteristik özellikleri tasvir ve tahlil edilmeye çalışılmıştır. Çağdaş İslam düşüncesi gelenek-mod...
Üniversite Öğrencilerinin Kişilik Özelliklerinin Hexaco İle Değerlendirilmesi/The Measurement Of Personality Traits Of University Students By The Hexaco
Kişilik konusu insana ait en dikkat çeken ve psikolojinin özel olarak ilgilendiği olgulardan birisidir. Kişilik çalışmalarının temel amacı, davranışların nedenlerinin bilimsel yöntemlerle açıklanabilmesidir. Günlük yaşan...
İslam Felsefesi ve Kelâm Açısından Başkasıyla Zorunlu Mümkün Varlık Terimi
İslam düşüncesinde varlık imkânla ilişkisi bakımından üç biçimde değerlendirilmiştir. İlki, zâtında imkân bulundurmayan varlık: Tanrı'dır. İkincisi, zâtında imkânı bilkuvve olan ve zorunlu olmayan varlıktır. Bu varlık va...
Din Dersi Öğretmenlerinin Bir Öğretim Materyali Olarak Filmleri Kullanma Durumları/The Usage of Films as a Teaching Material by Religious Education Teachers
Gelişen teknolojik imkanlarla birlikte din öğretimi sürecinde yararlanılacak materyallerin sayısı da artmıştır. Söz konusu materyallerden birisi de filmlerdir. Filmler dersleri daha eğlenceli ve öğretici hale getirebilir...