PIERWSZA PODRÓŻ REWINDYKACYJNA KAROLA ESTREICHERA DO AMERYKAŃSKIEJ STREFY OKUPACYJNEJ W NIEMCZECH

Apply

PIERWSZA PODRÓŻ REWINDYKACYJNA KAROLA ESTREICHERA DO AMERYKAŃSKIEJ STREFY OKUPACYJNEJ W NIEMCZECH

Journal Title: Muzealnictwo - Year 2004, Vol 2004, Issue 45

Abstract

Artykuł traktuje o tzw. pierwszej (13 XI 1945-31 IV 1946) podróży rewindykacyjnej Karola Estreichera, znanego polskiego historyka sztuki, do amerykańskiej strefy okupacyjnej w Niemczech. Poprzedziła ją działalność Estreichera na polu rewindykacji polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej (m.in. dokumentowanie strat, wpływ na utworzenie Comitee on the Protecion and Restitution of Cultural Material, znany pod nazwą Komitetu Vauchera). Najpierw we Francji (u boku Władysława Sikorskiego), a następnie w Anglii (gdzie szefował polskiej Komisji Rewindykacyjnej przy rządzie londyńskich), jak również podczas bezprecedensowej misji w USA na przełomie 1942-1943 (memoriał Estreichera). Początkowe poparcie aliantów dla sprawy polskiej, uległo radykalnej zmianie na skutek szybkich postępów wojsk radzieckich na terenach okupowanej przez hitlerowców Polski oraz arbitralnych decyzji zwycięskich mocarstw w Jałcie i Poczdamie. Estreicherowa idee fix, jaką była konsekwentnie realizowana koncepcja zwrotu zagrabionych przez Niemców dzieł sztuki do kraju oraz propozycja odszkodowań i zadośćuczynień za dzieła zniszczone (zasada restytucji zastępczej), doprowadziła go do decyzji szukania poparcia u uznawanego przez aliantów prokomunistycznego rządu warszawskiego. Ostatecznie został przedstawicielem ds. rewindykacji tego właśnie rządu i w ciągu kilku miesięcy niezwykle skomplikowanej misji rewindykacyjnej zorganizował przy pomocy amerykańskiej Monuments Fine Arts and Archivs pierwszy znaczący transport odzyskanych dóbr kultury z Niemczech do Polski. Do kraju powróciły tak bezcenne dzieła, jak: Ołtarz Mariacki Wita Stwosza, Dama z gronostajem Leonarda da Vinci, Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem Rembrandta, Kodeks Behema, obrazy Canaletta i in. Nim w Polsce nastały czasy zwane później „okresem głębokiego stalinizmu” a nad naszą częścią Europy powoli zapadła „żelazna kurtyna”, udało się jeszcze Karolowi Estreicherowi odbyć siedem podróży rewindykacyjnych, dzięki którym Polska odzyskała wiele cennych dóbr kultury. Cennym źródłem, z którego korzystano podczas pisania niniejszego artykułu były – wydawane dwadzieścia lat po śmierci Autora – przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie Dzienniki wypadków (ukazały się trzy tomy obejmujące lata 1939-1966). Zawierają one m.in. oryginalne dokumenty niemieckie, które przez wiele lat były niedostępne.

Authors and Affiliations

Izabela Lewek

EP ID EP61686
DOI -
Views 65
Downloads 0