Roszczenia majątkowe osób poszkodowanych działaniami komunistycznego państwa i sposób ich zaspokajania w okresie "odwilży" (1955-1957). Zarys problematyki
Journal Title: Pamięć i Sprawiedliwość; Pamięć i Sprawiedliwość. Pismo naukowe poświęcone historii najnowszej - Year 2016, Vol 28, Issue 2
Abstract
Artykułu jest próbą przybliżenia problemu odszkodowań wypłacanych w latach „odwilży” ofiarom komunistycznego bezprawia. Tematyka ta należała do najistotniejszych w omawianym okresie i wiązała się ściśle z bezprecedensową w historii krajów komunistycznych falą rozliczeń, które w części spośród nich, przede wszystkim w ZSRR i w Polsce, rozpoczęły się po śmierci Stalina i kulminowały w latach 1956-1957 r. Autor dowodzi, że pierwsze rekompensaty byli więźniowie otrzymali już po ujawnieniu rewelacji Józefa Światły na przełomie 1954/1955 r. Ich beneficjentami stały się wówczas przede wszystkim ofiary czystek w szeregach partii komunistycznej i Ludowego Wojska Polskiego, a organizacją pomocy zajęły się instytucje oparte na strukturach Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej: Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej i Wydziału Administracyjnego KC PZPR. Sytuacja ta zmieniła się radykalnie po XX Zjeździe KPZR i – zwłaszcza – po dojściu do władzy Władysława Gomułki. W listopadzie 1956 r. Sejm PRL uchwalił ustawę o odpowiedzialności państwa za szkody wywołane przez funkcjonariuszów państwa, która coraz liczniejszemu gronu osób rehabilitowanych pozwalała na stosunkowo skuteczne działania rewindykacyjne. W połowie 1957 r. Ministerstwo Finansów szacowało, że wnioski o odszkodowania sięgają już ok. 210 mln zł. Zaskoczona takim obrotem sprawy ekipa Władysława Gomułki bardzo szybko podjęła działania mające przynieść ograniczenie skutków ustawy, a Sąd Najwyższy w naprędce przyjętych wytycznych wymiaru sprawiedliwości uznał, że przy zasądzaniu odszkodowań należy uwzględniać „nie tylko okoliczności przemawiające na rzecz poszkodowanego”, ale i sytuację finansową państwa. Przedstawiony przez autora opis jest tylko bardzo wstępnym zarysowaniem problemu. Wymaga on dalszych badań, i związanej z nimi pogłębionej kwerendy, zwłaszcza w zasobach archiwalnych byłego Ministerstwa Sprawiedliwości, Prokuratury Generalnej, Naczelnej Prokuratury Wojskowej, Sądu Najwyższego, Najwyższego Sądu Wojskowego i resortów gospodarczych PRL.
Authors and Affiliations
Arkadiusz Kutkowski
Keywords
Related Articles
- EP ID EP197027
- DOI -
- Views 123
- Downloads 0
Aksamitna rewolucja i upadek systemu komunistycznego na Słowacji
Autor opracowania analizuje sytuację polityczną i społeczną na Słowacji w latach osiemdziesiątych XX w. oraz zmiany historyczne w 1989 r., które doprowadziły do upadku reżimu komunistycznego. Opracowanie przedstawia zary...
O konstytucji kwietniowej raz jeszcze
The March Constitution of 1921 was a result of a compromise, which was quickly criticised by politicians, lawyers, and scholars alike. Its form was also affected by the personality of Józef Piłsudski – predicting that he...
Między pielgrzymkami. Jan Paweł II i Stolica Apostolska wobec przemian w Polsce (1987–1991)
Artykuł przedstawia politykę papieża Jana Pawła II i Stolicy Apostolskiej wobec Polski w okresie wielkiej geopolitycznej zmiany końca lat osiemdziesiątych i początku lat dziewięćdziesiątych XX w. Prezentuje postać papież...
The Democratic Republic of Georgia (1918–1921)
Artykuł omawia podstawowe zagadnienia z historii Demokratycznej Republiki Gruzji w latach 1918–1921. Ówczesny ustrój polityczny opierał się na liberalnych zasadach pluralizmu i systemu wielopartyjnego. Funkcjonowały w ni...
Krynickie urlopy prymasa Wyszyńskiego
Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński spędził w Krynicy-Zdroju w latach 1951–1978 łącznie pół roku. W uzdrowisku tym nie tylko wypoczywał, lecz także zajmował się ważnymi sprawami Kościoła w Polsce i przyjmował licznyc...