Szlachta w sądach miast królewskich w sprawach karnych w XVI–XVIII wieku
Journal Title: Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym - Year 2017, Vol 42, Issue 3
Abstract
W Polsce w czasach wczesnonowożytnych utrzymała się stanowość prawa. Oznaczało to m.in. istnienie odrębnych sądów dla szlachty, mieszczan, chłopów. Sądy te nie działały jednak w całkowitej separacji. Sądy miejskie w sprawach karnych sądziły nie tylko mieszczan, ale i inne osoby i to niezależnie od tego, gdzie przestępstwo zostało popełnione. Jak się okazuje, wśród oskarżonych odpowiadających przed sądami miejskimi pojawiały się też osoby pochodzenia szlacheckiego, mimo iż obowiązujące przepisy taką możliwość w zasadzie wykluczały. Nie były to przypadki zbyt częste, ale – zwłaszcza w większych miastach królewskich – mamy z nimi do czynienia stale, aż po koniec XVIII wieku. W części owych spraw istniały podstawy prawne umożliwiające sądzenie szlachciców przez władze miejskie. W przypadku ujęcia szlacheckiego złoczyńcy, który dopuszczał się określonych poważnych przestępstw, na terenie miasta miały go sądzić wspólnie: szlachecki sąd grodzki i sąd miejski. Zdarzało się też, że sąd szlachecki zlecał sądowi miejskiemu osądzenie występnego szlachcica. Nieraz jednak przestępców szlacheckiego pochodzenia oddawano do sądów miejskich z zupełnym pominięciem właściwych stanowo organów. Co więcej, sądy te złoczyńców owych skazywały, a tylko w niektórych przypadkach uwzględniały zarzuty dotyczące ich niewłaściwości. Możemy przypuszczać, że istotną rolę odgrywał w tym wypadku faktyczny status społeczny oskarżonego. Szlachcice odpowiadający przed sądami miejskimi byli najczęściej ludźmi zdeklasowanymi, których niewiele łączyło ze stanem, z którego się wywodzili. Duże znaczenie miał też zapewne rodzaj i waga zarzucanych im czynów. Potrzeba zdecydowanego zwalczania przestępczości kryminalnej mogła bowiem spychać na dalszy plan szlacheckie przywileje i przepisy o właściwości sądów. Pewną rolę mogły też odgrywać lokalne zwyczaje, stworzone wcześniej precedensy, wreszcie wysoka pozycja miasta, pozwalająca na osądzenie szlachcica bez obaw o konsekwencje takiego postępowania.
Authors and Affiliations
Marian Mikołajczyk
Keywords
Related Articles
- EP ID EP525079
- DOI 10.12775/KLIO.2017.034
- Views 47
- Downloads 0
Konferencja „Jerzy Wojtowicz (1924–1996) – historyk gospodarki, kultury i społeczeństwa doby nowożytnej”, Toruń, 22 X 2014
brak
Rafał Niedziela, Paryż przed Rewolucją (1774–1789). Obraz miasta w oczach cudzoziemców, Kraków 2015, Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, ss. 220
Recenzja Rafał Niedziela, Paryż przed Rewolucją (1774–1789). Obraz miasta w oczach cudzoziemców, Kraków 2015, Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, ss. 220
Polityka metropolii w kwestii militarnej i ekonomicznej obrony Nowej Hiszpanii za panowania dynastii Habsburgów (1516–1700). Zarys problematyki
Odkrycie Indii Zachodnich przez Krzysztofa Koluma (1492) z jednej strony przyniosło Koronie hiszpańskiej sławę, bogactwo i status europejskiego mocarstwa. Z drugiej jednak strony, oznaczało ogromne obciążenie wynikające...
Szlachta w miastach Królestwa Polskiego, Rzeczypospolitej, Pomorza i Śląska w XIII–XVIII wieku. Uwagi wstępne
Uwagi wstępne do tomu.
Pomiędzy Paryżem a Moskwą – opinie księcia Adama Jerzego Czartoryskiego o Napoleonie i Księstwie Warszawskim
Artykuł ma na celu ukazanie opinii Adama Jerzego Czartoryskiego o Napoleonie i Księstwie Warszawskim. Ramy czasowe artykułu wyznaczają lata formowania się Księstwa Warszawskiego i początek wojny w 1812 roku. W artykule u...