Uwagi o neotektonice Polski – wybrane przykłady
Journal Title: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego - Year 2007, Vol 425, Issue 425
Abstract
Badania neotektoniczne w Polsce koncentrują się głównie na przejawach aktywności tektonicznej w późnym neogenie i czwartorzędzie, a także mierzonych geodezyjnie współczesnych ruchach pionowych i poziomych. Do zagadnień budzących największe zainteresowanie należą: periodyczność ruchów neotektonicznych (plioceńsko-czwartorzędowych), oszacowanie parametrów neotektonicznego pola naprężeń, amplituda i tempo ruchów czwartorzędowych i współczesnych, rozwój młodych uskoków, wzajemne zależności między rozmieszczeniem aktywnych uskoków, foto- i topolineamentów a współczesną sejsmicznością, a także rola człowieka w reaktywacji stref uskokowych. Rozmiary zrzutu czwartorzędowych uskoków normalnych zmieniały się od 40–50m i >100 m w Sudetach i na Wyżynie Lubelskiej do kilku – kilkudziesięciu metrów w Karpatach. Średnie tempo uskokowania w czwartorzędzie wyniosło 0,02–0,05 mm/rok, pozwalając zaliczyć analizowane uskoki do nieaktywnych, względnie o słabej aktywności. Do podobnych wniosków skłaniają wyniki powtarzanych kampanii pomiarowych GPS. Niektóre młode uskoki wykazywały przemieszczenia przesuwcze, a pojedyncze uskoki w Polsce środkowej miały charakter czwartorzędowych nasunięć, o amplitudzie rzędu 40–50 m. Na uaktywnienie niektórych nasunięć zewnętrznych wskazują koncentracje stanowisk zawierających spękane klasty w plejstoceńskich i holoceńskich seriach rzecznych. Epizody wzmożonej aktywności uskokowania miały miejsce we wczesnym czwartorzędzie, w interglacjale mazowieckim oraz w trakcie lub wkrótce po zakończeniu zlodowacenia odry. Niektóre z uskoków przejawiały ponadto aktywność w holocenie. Współczesna aktywność sejsmiczna wiąże się z uskokami przesuwczymi ENE–WSW i NE–SW w Karpatach, a poza Karpatami – ze strefami uskokowymi układającymi się równolegle do sudeckiego uskoku brzeżnego i strefy Teisseyre’a-Tornquista. Pomiary współczesnych naprężeń metodą analizy struktur breakouts oraz szczelinowania hydraulicznego wskazują na ruch Karpat ku NE i NNE. Nacisk ten jest przenoszony na odległość kilkaset kilometrów w obręb platformy wschodnioeuropejskiej, a jego akomodacja prowadzi do systematycznego ugięcia trajektorii naprężeń od NNE–SSW w południowej części kraju do NNW–SSE na obszarze bałtyckim, gdzie nacisk Karpat jest kompensowany przez nacisk grzbietu śródatlantyckiego. W strefie transeuropejskiego szwu tektonicznego (TESZ) częste rotacje osi maksymalnej kompresji od N–S do NW–SE na różnych głębokościach otworów wiertniczych oraz pomiędzy wierceniami zdają się wskazywać na przesuwczą akomodację nacisku generowanego przez Karpaty. Wyniki testów szczelinowania hydraulicznego sugerują przewagę reżimu przesuwczego w Polsce południowo-wschodniej, natomiast w części zachodniej dominuje reżim ekstensyjny z niewielkim udziałem składowej przesuwczej.
Authors and Affiliations
Witold ZUCHIEWICZ, Janusz BADURA, Marek JAROSIŃSKI
Keywords
Related Articles
- EP ID EP63436
- DOI -
- Views 57
- Downloads 0
RECONSTRUCTION OF GROUNDWATER FLOW IN THE WATER-BEARING SYSTEM OF THE WARSAW-BERLIN ICE-MARGINAL VALLEY IN THE KOŚCIAN–WOLSZTYN AREA BASED ON LOCAL AND REGIONAL MODELS
Hydrogeological research of river and ice-marginal valleys, which are conducted for groundwater resources assessment, involve modelling of local (map scale below 1 : 25 000) or regional (map scale below 1 : 50 000) syste...
A regional scale multi-layered model of the Muszyna region integrated in ArcGIS and GMS environment
GMS and ArcGIS are the tools used for regional multi-layered (10 layers) model performance according to the LPF principle (Layer Property Flow). The paper describes the fissured-porous Carpathian flysh covered in valleys...
Wpływ projektowanej kopalni kruszywa Ińsko na środowisko wód podziemnych i powierzchniowych – model matematyczny
Szczecińskie Kopalnie Surowców Mineralnych planują budowę kopalni piasku i żwiru na SE od miasta Ińsko. Projektowany jest odkrywkowy system eksploatacji bez odwadniania złoża. Model matematyczny przepływu wód podziemnych...
Hydrogeological conditions of the Latosówka-Rudniki limestone and marl deposit in Rudniki near Częstochowa
Rudniki Cement Plant at Rudniki village is supplied with carbonates by the nearby located Latosówka open pit. Intense drainage of the upper Jurassic aquifer due to limestone and marl exploitation has changed the hydrodyn...
Wpływ antropopresji na chemizm wód poziomu plejstoceńskiego w rejonie kopalni piasku Maczki-Bór w świetle badań modelowych
W artykule przedstawiono czasową i przestrzenną zmienność składu chemicznego wód plejstoceńskiego poziomu wodonośnego, wykształconego w skałach krzemionkowych dolnego odcinka doliny kopalnej Białej Przemszy (Sosnowiec, p...