Od Komitetu Rewolucyjnego do Konferencji Samorządu Robotniczego. Próby budowy samorządności robotniczej po Październiku '56 na przykładzie Zakładów Mechanicznych "Tarnów"
Journal Title: Pamięć i Sprawiedliwość; Pamięć i Sprawiedliwość. Pismo naukowe poświęcone historii najnowszej - Year 2016, Vol 28, Issue 2
Abstract
Jednym z ważniejszych elementów przemian po Październiku 1956 r. była budowa samorządu robotniczego. W większych zakładach pracy powstawały spontanicznie komitety rewolucyjne i rady robotnicze. W listopadzie 1956 r. uchwalono ustawę o Radach Robotniczych. Realną rolę rad pokazuje przykład Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego (TKR), a następnie Rady Robotniczej z Zakładów Mechanicznych w Tarnowie. Deklarujący walkę o interesy załogi i pełną demokratyzację TKR powstał 2 listopada 1956 r. Komitet współdecydował o sytuacji w mieście i powiecie wysyłając swoich przedstawicieli na posiedzenia komitetów partyjnych i rad narodowych oraz na wiece do innych zakładów pracy. W uzgodnieniu z radami dwóch pozostałych wielkich tarnowskich zakładów przeforsował własnego kandydata na przewodniczącego PMRN oraz wpłynął na układ tarnowskiej listy kandydatów do Sejmu. Pierwsze decyzje TKR w zakładzie miały charakter personalny. Odwołano lub przesunięto na niższe stanowiska szereg pracowników, z reguły członków PZPR, którym zarzucano „stalinowskie” praktyki w zakładzie. Dopilnowano usunięcia sowieckiego doradcy oraz funkcjonariuszy z Referatu Wojskowego UB. 20 grudnia 1956 r. w zorganizowanych przez TKR wyborach została wyłoniona Rada Robotnicza, na czele której stanęli dotychczasowi działacze Komitetu. Rada interweniowała w najistotniejszych dla robotników sprawach – mieszkań pracowniczych, przydziału drewna opałowego, niesłusznych zwolnień, przesunięć czy pozbawienia premii. Działalność Komitetu i Rady spotkała się z przeciwdziałaniem władzy. Do ich liderów były wysyłane listy z pogróżkami, wraz z kończącą się odwilżą w mieście usuwano ich ze stanowisk partyjnych, ostatecznie przewodniczącego Rady zmuszono do rezygnacji. SB inwigilowała środowisko Rady, przeciwko niektórym z działaczy wszczęła sprawy operacyjne. Najaktywniejsi robotnicy zostali usunięci z zakładu. Równolegle trwało ograniczanie ustawowej roli rad, podporządkowywano je partii i związkom zawodowym. Służyło temu utworzenie w kwietniu 1958 r. Konferencji Samorządu Robotniczego oraz nowa ustawa o samorządzie robotniczym z grudnia 1958 r. Przykład Zakładów Mechanicznych po pierwsze pokazuje skalę wpływu rad na wydarzenia odwilży w zakładzie i na przemiany w lokalnych władzach, po drugie dostarcza informacji o metodach, jakimi ograniczano samodzielność rad robotniczych.
Authors and Affiliations
Michał Wenklar
Keywords
Related Articles
- EP ID EP196939
- DOI -
- Views 133
- Downloads 0
Polityczna Szkoła Wojskowa w Leningradzie dla działaczy Komunistycznej Partii Polski. Zarys genezy i funkcjonowania (1932)1925
Artykuł dotyczy genezy i działalności Politycznej Szkoły Wojskowej dla działaczy Komunistycznej Partii Polski w Leningradzie. Do tej pory temat szkolnictwa wojskowego dla polskich działaczy komunistycznych na terenie ZSR...
„Płonąca granica”. Działalność szpiegowska w kontekście nielegalnych migracji na wschodniej granicy II Rzeczypospolitej (na przykładzie województwa tarnopolskiego)
Zjawisko działalności szpiegowskiej w kontekście nielegalnych migracji na terenach przygranicznych II Rzeczypospolitej pozostaje nadal mało zbadane. Celem niniejszego artykułu jest analiza procederu nielegalnego przekrac...
Sprawozdanie z konferencji naukowej „Stefan Wyszyński wobec oporu społecznego i opozycji 1945–1981”, Warszawa, 3 kwietnia 2017 roku
brak
Ukraińska socjaldemokracja w II Rzeczypospolitej (1928–1939)
Ukraińska Partia Socjaldemokratyczna (USDP) powstała w 1899 r. Podjęła próbę połączenia myśli nacjonalistycznej i marksistowskiej, a także aktywnego zaangażowania się w życie polityczne na ziemiach zachodnioukraińskich (...
Stan badań nad Włoską Partią Komunistyczną. Wyzwania i postulaty badawcze
Włoska Partia Komunistyczna (WłPK) powstała w 1921 r., czyli na rok przed marszem faszystów na Rzym. Po zaledwie kilku latach swojego istnienia została rozbita i jej poszczególne komórki kontynuowały działalność na emigr...