Śpiew chóralny w szkolnictwie ogólnokształcącym jako czynna forma uprawiania muzyki i sposób jej upowszechnienia.

Apply

Śpiew chóralny w szkolnictwie ogólnokształcącym jako czynna forma uprawiania muzyki i sposób jej upowszechnienia.

Journal Title: "Konteksty Kształcenia Muzycznego" - Year 2017, Vol 4, Issue 2

Abstract

Artykuł jest próbą wskazania, iż śpiew zespołowy w szkolnictwie ogólnokształcącym stanowi nie tylko ważny element edukacyjny, ale przede wszystkim jest czynnikiem kształtującym szeroko rozumianą świadomość muzyczną. Działania artystyczne podejmowane przez nauczycieli szkół ogólnokształcących – jednocześnie dyrygentów chórów, przyczyniają się do korzystnych przemian na gruncie edukacji muzycznej i wywierają wpływ na życie kulturalne środowiska. Niekorzystne zmiany i ograniczenia w nauczaniu muzyki w szkołach ogólnokształcących spowodują, iż następne pokolenia uczniów pozbawione odpowiedniego kształcenia nie zrozumieją i nie zaakceptują sztuki na odpowiednio wysokim poziomie. Śpiew jest najstarszą formą aktywności muzycznej człowieka. Użycie głosu pozwalało na wyrażanie emocji w okresie, gdy ludzie nie potrafi li jeszcze konstruować instrumentów muzycznych. Według wielu uczonych muzyka jest jedną z form komunikacji emocjonalnej [Schaeff er 1983, s. 18]. Siła muzyki jest niezaprzeczalna – „muzyka łagodzi obyczaje” – jak mawiał Jerzy Waldorff , muzyka rozwija – a umuzykalnienie praktykowane od dzieciństwa z pewnością kształtuje w człowieku muzykalność, wzbogacając go wewnętrznie. Stąd też pytanie – „do czego służy muzyka i czy jest nam potrzebna?” czy należy ją upowszechniać, uprawiać, popularyzować, organizować, a nade wszystko przygotowywać do niej poprzez odpowiednią edukację społeczną? [Kisielewski 1971, s. 5]. Pragnienie kształcenia jest przecież wyrazem potrzeb artystyczno-poznawczych, tj. potrzeby rozwoju, doskonalenia umiejętności, m.in. wokalnych, wyrażania siebie poprzez śpiew. Chęć zbiorowego śpiewu jest także wyrazem potrzeb społecznych, międzyludzkich i staje się często pasją i sposobem na życie, dając wiele satysfakcji z przeżywania i realizowania wspólnych celów i zadań [Janosz-Olszowy 2014, s. 21]. ...ABY PRZECZYTAĆ WIĘCEJ POBIERZ PLIK PDF... Obecnie w naszym kraju, poza kilkoma ośrodkami, w których trwa i owocuje silna, żywa tradycja śpiewu zespołowego, obserwuje się smutne fakty: chóry amatorskie – często z wieloletnim rodowodem – nie tylko nie rozwijają się, ale milkną, spychane w cień przez inne formy kontaktu z muzyką. Młodzież nie zna przyjemności czystego muzykowania, nie lubi, bo nie umie śpiewać. Rozwojowi śpiewu chóralnego nie sprzyja również sytuacja formalna chóru w szkołach. Chór jest przedmiotem nadobowiązkowym, jego poziom zależy od muzykalności prowadzącego zespół. Brak narybku do jakże zasłużonych „Hejnałów”, „Ogniw” i „Lutni” jest główną przyczyną wykruszania się starych chórów. Ruch chóralny w większości regionów naszego kraju przeżywa obecnie kryzys [Zabłocki 1978, s. 4–5]. Kolejna reforma szkolnictwa, przeprowadzona w 1998 roku wprowadziła wiele zmian w sposobach realizacji przedmiotu muzyka, w wyniku których ogólny poziom nauczania muzyki w szkołach uległ dramatycznemu obniżeniu. Ograniczono liczbę godzin lekcyjnych, wprowadzono współzależność przedmiotu „muzyka” z przedmiotem „plastyka”, co doprowadziło w obszarze szkolnictwa ogólnokształcącego do marginalizowania problemu nauczania muzyki w szkole, tj. w prostej linii do deprecjacji wartości kształcenia muzycznego. Rezultatem tych działań jest świadome pozbawianie przeżyć artystycznych uczniów – przyszłych odbiorców sztuki. Lekceważenie rangi wychowania estetycznego już dzisiaj odbija się negatywnie na kulturze jednostek i całego społeczeństwa. Dalsze niekorzystne zmiany i ograniczenia w nauczaniu muzyki w szkołach ogólnokształcących spowodują, iż następne pokolenia uczniów pozbawione odpowiedniego kształcenia nie zrozumieją i nie zaakceptują sztuki na odpowiednio wysokim poziomie. Niekorzystne zmiany w traktowaniu muzyki w szkołach wprowadzone w 1998 roku szły w kierunku przeciwnym niż zalecenia muzyków i pedagogów, którzy podczas Kongresu Kultury w Katowicach (26–27.09.1998) podjęli ważne kwestie dotyczące śpiewactwa i muzykowania wśród najszerszych rzesz społeczeństwa, w tym środowiska szkolnego. ...ABY PRZECZYTAĆ WIĘCEJ POBIERZ PLIK PDF... Obserwowana obecnie ścieżka aktywności wokalnej dzieci i młodzieży to pozalekcyjna forma umuzykalniająca i uzupełniająca kształcenie w ramach szkolnictwa ogólnokształcącego (wszelkiego rodzaju zespoły wokalne, chóry w ogólnokształcących szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach średnich, domach kultury). Wielu ambitnych nauczycieli muzyki łączy w ten sposób swe pedagogiczne obowiązki z pracą artystyczną. Ich funkcja wiąże się m.in. z wytypowaniem właściwych chórzystów czy skompletowaniem odpowiedniego repertuaru, a przede wszystkim z odpowiednią organizacją pracy tak, aby zadania podjęte w zespole przełożyły się nie tylko na efekty artystyczne, ale i społeczno- -wychowawcze [Lasocki 1960, s. 10]. Sens pracy nauczyciela – dyrygenta leży nie tylko w umiejętnościach warsztatowych czy w znajomości partytury, ale przede wszystkim w pracy organizacyjno-wychowawczej. Zadaniem dla prowadzącego jest właśnie stworzenie z luźnej grupy osób – zorganizowanego zespołu – instrumentu, jakim jest chór. Istotne, aby od samego początku pracy z chórem nauczyciel – dyrygent umiał wykorzystać każdą okazję do wytworzenia sprzyjającej i kulturalnej atmosfery oraz miłych warunków współpracy wśród chórzystów, rozwijając równocześnie u nich solidarność, świadome zdyscyplinowanie, odpowiedzialność za wspólny wysiłek i realizację wytyczonych zadań. Każda próba chóru powinna mieć tak sformułowane cele , aby po jej zakończeniu chórzyści odczuli satysfakcję z ich osiągnięcia. Wymagania jakie stawia się zespołowi powinny być celowe, zrozumiałe i wykonalne. Śpiew chóralny – jako czynna forma uprawiania muzyki – powinien stać się jednym z najważniejszych sposobów jej upowszechnienia. Głównym celem dziecięcego czy młodzieżowego śpiewu chóralnego jest rozbudzenie oraz kształtowanie wrażliwości i umiejętności muzycznych człowieka, a jednocześnie – wspomaganie rozwoju zainteresowań, i możliwości śpiewaczych uczniów szkół ogólnokształcących. Poznawanie reprezentatywnych utworów muzyki chóralnej a cappella oraz, opcjonalnie, muzykiwokalno -instrumentalnej prowadzić powinno do właściwej orientacji w dorobku kultury, nie tylko polskiej. Nacisk należy położyć na kształtowanie potrzeb obcowania z kulturą muzyczną stylistycznie zróżnicowaną, zwracając uwagę na twórczość chóralną rodzimych kompozytorów, nie tylko współczesnych, co jednocześnie pozwoli umieścić ich dorobek w kontekście kultury europejskiej. Ruch śpiewaczy, szczególnie amatorski, stanowi bardzo ważny element w kształtowaniu rozwoju duchowego społeczeństwa. Promowanie muzyki chóralnej, jej twórców i wykonawców (w tym dyrygentów) powinno mieć ścisły związek z umuzykalnianiem dzieci i młodzieży na poziomie szkolnictwa powszechnego [Figzał 2010, s. 46–47]. W odniesieniu do chórów szkół ogólnokształcących założenia te są coraz częściej realizowane – zauważa się, że zespoły chętnie biorą udział w uroczystościach organizowanych na terenie ich macierzystej jednostki. Nauczyciele – dyrygenci z przekonaniem włączają zespoły do działań środowiskowych. Ogromna determinacja pomaga im z powodzeniem planować udział w różnych projektach artystycznych (warsztaty, festiwale, przeglądy, konkursy), wśród których projekt Akademia Chóralna wraz z Ogólnopolskim Programem Rozwoju Chórów Szkolnych Śpiewająca Polska, adresowany do uczniów szkół ogólnokształcących kieruje uwagę na rozwój osobowości, wrażliwości i wyobraźni poprzez edukację chóralną; poznanie przez młodzież wartościowego repertuaru muzycznego; kontakt chórzystów z wybitnymi artystami – mistrzami; wychowanie dzieci i młodzieży poprzez sztukę w szacunku dla wartości, jakie ona niesie, edukację świadomych odbiorców sztuki. Regulamin Projektu Akademii Chóralnej określa, iż jest on skierowany do chórów dzieci i młodzieży w wieku szkolnym działających w przedszkolach, szkołach i placówkach oświatowo -wychowawczych i artystycznych (z wyłączeniem przedszkoli, szkół i placówek muzycznych) [NFM. Akademia Chóralna…]. Program Śpiewająca Polska realizowany pod patronatem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przy współpracy uczelni muzycznych postrzegany jest jako wielkie posłannictwo i zdobycz w czasach najnowszych, stanowiące szansę na odbudowanie chóralistyki wśród najmłodszych pokoleń [Hanke 2007, s. 37]. Co roku do programu Śpiewająca Polska przystępuje kilkaset chórów szkolnych reprezentujących różne części Polski. Rocznie edukacją chóralną obejmuje się kilka tysięcy dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Program wspiera rozwój chórów szkolnych przez sfinansowanie dodatkowych godzin lekcyjnych, opiekę metodyczną nad pedagogami kierującymi chórami (spotkania dyrygentów z koordynatorami, warsztaty dla prowadzących chóry, wydawanie zbiorów literatury chóralnej) oraz organizowanie innych form działalności, takich jak koncerty okolicznościowe czy doroczne przeglądy chórów szkolnych z udziałem jury. Oprócz tych przedsięwzięć inicjowanych i realizowanych przez koordynatorów regionalnych, najbardziej atrakcyjnymi wydarzeniami w ramach programu są koncerty finałowe Śpiewającej Polski z udziałem najlepszych chórów szkolnych z różnych części kraju. Dają one młodym wykonawcom szansę na poznanie ambitnej literatury a cappella i wokalno – instrumentalnej, kontakty ze znakomitymi muzykami i umożliwiają występy na profesjonalnych estradach [Śpiewająca Polska, Edycje 2006–2014]. W roku 2018 w wyniku kwalifikacji do projektu Akademia Chóralna – Śpiewająca Polska 2018 opieką finansowo -merytoryczną objęto 198 chórów z 16 ośrodków na terenie całego kraju. W miesiącach od kwietnia do czerwca odbyły się we wszystkich ośrodkach na terenie całego kraju przesłuchania konkursowe, w których zaprezentowały się zespoły zrzeszające śpiewaków w różnym wieku – dzieci w wieku przedszkolnym, uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i liceów. Obecne podczas prezentacji jury miało okazję wyrazić swe spostrzeżenia dotyczące chórów i dyrygentów, zalecając jednocześnie dbałość o podtrzymanie dobrego poziomu jak również o jego ustawiczny wzrost, podsycając w chórzystach chęć i radość wspólnego muzykowania. Kultura jest najwyższym dobrem każdego społeczeństwa, każdego narodu. Tak przecież było zawsze. Ludzie nie mogą żyć poza kulturą, jest ona formą ich istnienia. Pozycja narodu w świecie, jego akceptacja, szacunek do niego, mierzy się wartością jego kultury, siłą jej promieniowania i dlatego dbałość o nią, o jej duchowe i materialne bogactwo, jej nowoczesność i otwartość jest formą w jakiej wyraża się współczesny patriotyzm […] Wspaniałe jest to nasze dziedzictwo, do którego możemy się zawsze odwołać, szukać w nim oparcia i inspiracji [Kapuściński 2000]. W zaistniałej sytuacji, w której wychowanie młodego pokolenia poprzez muzykę nie jest wsparte właściwym programem nauczania, należy bezwzględnie określić drogę wyjścia z impasu. Bynajmniej, w proces ten nie mogą wyłącznie być zaangażowani pasjonaci śpiewu, którzy kierowani wewnętrzna potrzebą propagują muzykę bez względu na uwarunkowania prawne. Wtedy, być może, śpiew chóralny stanie się, oprócz obowiązku – przyjemnością? ...ABY PRZECZYTAĆ CAŁY TEKST POBIERZ PLIK PDF...

Authors and Affiliations

Joanna Glenc

Keywords

Od Redakcji

Od redakcji

Reflection on the pedagogic communication between pupils and their teacher in music lessons. A short report from the research

The article focuses on the problems of pedagogic communication in music lessons within the general education system. In the article, the characteristics of music education have been presented and the results of the resea...

EP ID EP305891
DOI -
Views 112
Downloads 0